Zarząd Krajowej Rady Izb Rolniczych, w związku z napływem zboża i innych artykułów spożywczych z Ukrainy zwrócił się do Głównego Inspektora Sanitarnego o wzmożenie kontroli, aby zapewnić, że na polskie stoły będzie trafiać wyłącznie żywność spełniająca wymagania obowiązujące w Unii Europejskiej.

W odpowiedzi czytamy, że: ”

Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej zgodnie z kompetencjami przeprowadzają, na podstawie art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia graniczne kontrole sanitarne żywności pochodzenia roślinnego oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością przywożonych z państw trzecich i wprowadzanych do obrotu w Polsce.

Kontrole organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadzane są w zakresie bezpieczeństwa żywności i dotyczą wyłącznie środków spożywczych pochodzenia roślinnego, przywożonych z państw trzecich i odprawianych w Polsce. Kontrole te dotyczą produktów, które są deklarowane na cele spożywcze i są wprowadzane do obrotu z takim przeznaczeniem.

Urzędowe kontrole żywności odbywają się zgodnie z przepisami rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2017/625 z dnia 15 marca 2017 r. w sprawie kontroli urzędowych i innych czynności urzędowych przeprowadzanych w celu zapewnienia stosowania prawa żywnościowego i paszowego ( i) (rozporządzenie w sprawie kontroli urzędowych).²

Graniczne kontrole sanitarne towarów odbywają się rutynowo i są przeprowadzane na przejściach granicznych przez państwowych granicznych inspektorów sanitarnych oraz w miejscach przeznaczenia towarów, siedzibie importera, albo odbiorcy towarów, przez państwowych powiatowych lub państwowych granicznych inspektorów sanitarnych.

Na podstawie art. 81 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia, osoba odpowiedzialna za przywóz towarów jest obowiązana powiadomić właściwego państwowego inspektora sanitarnego nie później niż na 48 godzin przed planowanym przywozem lub wywozem towarów, a w przypadku środków spożywczych nietrwałych mikrobiologicznie nie później niż na 24 godziny, składając wniosek wniosku o dokonanie granicznej kontroli sanitarnej. Wzór wniosku o przeprowadzenie kontroli określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 lutego 2007 r. w sprawie wzorów wniosku o dokonanie granicznej kontroli sanitarnej oraz świadectwa spełniania wymagań zdrowotnych^[1]. Po otrzymaniu wniosku o dokonanie granicznej kontroli sanitarnej organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej podejmują działania przede wszystkim w oparciu o obowiązujące przepisy krajowe i unijne oraz procedury wewnętrzne.

W trakcie kontroli granicznej, organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej sprawdza dokumentację przesyłki, może zostać przeprowadzona także kontrola identyfikacyjna oraz bezpośrednia, w tym oględziny towaru i pobranie próbek do badań laboratoryjnych. Podczas kontroli dokumentacji sprawdzany jest w szczególności wniosek o dokonanie granicznej kontroli sanitarnej, dokumenty handlowe i identyfikujące daną partię towaru oraz inne dokumenty.

Każdorazowo, organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej żądają przedłożenia przez importera dokumentów potwierdzających bezpieczeństwo, w tym wyników badań laboratoryjnych, a w przypadku ich braku lub wątpliwości, co do bezpieczeństwa danego towaru, czy stanu higienicznego środka transportu, pobierane są próbki do badań laboratoryjnych. Z tego względu kontrola graniczna opiera się na kontroli dokumentacji, a ocena partii towaru i pobieranie próbek do badań zależy od oceny ryzyka w uzasadnionych sytuacjach. Badania laboratoryjne pobranych próbek przeprowadzane są w laboratoriach akredytowanych Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

W wyniku przeprowadzonej kontroli właściwy organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej wydaje świadectwo stwierdzające spełnianie wymagań zdrowotnych przez kontrolowane towary. Na jego podstawie organy celne nadają dopuszczalne przeznaczenie celne.

W przypadku, gdy w trakcie granicznej kontroli sanitarnej zostanie stwierdzone, że produkt nie spełnia wymagań w zakresie bezpieczeństwa żywności np. zawiera pozostałości pestycydów lub zanieczyszczenia chemiczne w ilościach przekraczających najwyższe dopuszczalne poziomy, organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej podejmują stosowne działania (zgodnie z art. 65-67 rozporządzenia nr 2017/625), aby takie produkty nie zostały dopuszczone do obrotu w IJnii Europejskiej. Przesyłki niezgodne są poddawane urzędowemu zatrzymaniu i w zależności od stwierdzonego ryzyka podlegają zniszczeniu, są odsyłane do nadawcy w kraju trzecim, są poddawane szczególnemu traktowaniu w celu zapewnienia zgodności z przepisami lub mogą być przeznaczone na inne cele (np. przemysłowe).

W okresie od 1 stycznia br. do 18 maja br. organy graniczne Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadziły 5 723 kontroli, podczas których skontrolowano 7 775 partii towarów. Zakwestionowano 67 przesyłek w przeważającej większości z uwagi na występujące w żywności szkodniki oraz obecność środka użytego do przeprowadzenia fumigacji.

W 2022 roku organy graniczne Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadziły 27 050 kontroli. Zakwestionowano 211 przesyłek w przeważającej większości z uwagi na występujące w żywności szkodniki, obecność środka użytego do przeprowadzenia fumigacji oraz niezadowalające warunki transportu.

Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadzają rutynowe kontrole w produkcji i obrocie żywnością w celu sprawdzenia przestrzegania wymagań dotyczących bezpieczeństwa żywności, a także przestrzegania wymagań higienicznych dotyczących m.in. warunków produkcji, transportu, przechowywania i sprzedaży. Kontrole przeprowadza się zgodnie z terminami, rodzajami i zakresami, przyjętymi w harmonogramach kontroli, a ich częstotliwość zależna jest od oceny ryzyka dotyczącego m.in. rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, rodzaju produktów i stosowanych procesów.

Środki spożywcze znajdujące się w obrocie (produkcji krajowej, innych krajów Unii Europejskiej i z państw trzecich) są kontrolowane w ramach nadzoru bieżącego, wyrywkowo zgodnie z harmonogramem ustalanym corocznie. Zgodnie z corocznym planem pobierania próbek organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej pobierają do badań laboratoryjnych środki spożywcze znajdujące się w obrocie — pochodzenia krajowego, z innych krajów Unii Europejskiej oraz z importu z krajów trzecich.

Niezależnie od kontroli planowanych, w każdym przypadku zgłoszenia do terenowo właściwego organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej (do powiatowej stacji sanitarno epidemiologicznej) zastrzeżeń lub nieprawidłowości zagrażających zdrowiu lub życiu człowieka dotyczących danego środka spożywczego przeprowadzana jest tzw. kontrola interwencyjna i podejmowane są niezwłocznie działania w celu wyeliminowania tego zagrożenia i usunięcia niezgodności poprzez zabezpieczenie kwestionowanego produktu i /lub wycofanie go z obrotu.

W przypadku potwierdzenia nieprawidłowości przedsiębiorca ponosi odpowiedzialność karną lub pieniężną zgodnie z przepisami działu VIII ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia.

Każdorazowo w przypadku stwierdzenia lub podejrzenia niezgodności dotyczącej bezpieczeństwa żywności organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej podejmują zdecydowane kroki w celu wyeliminowania nieuczciwych praktyk przedsiębiorców. W związku z tym wszelkie informacje nt. poszczególnych podmiotów, które są przedmiotem sygnałów dot. niewłaściwej jakości zdrowotnej produktów wprowadzanych do obrotu, jak również surowców i półproduktów stosowanych w zakładach produkcji i przetwórstwa powinny być pilnie przekazywane do właściwych terenowo organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

Ponadto, organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej mają możliwość przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego kierując się zasadą traceability (prześledzenie drogi produktu wstecz). W przypadku potwierdzenia nieprawidłowości przedsiębiorca ponosi odpowiedzialność karną lub pieniężną zgodnie z przepisami działu VIII ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia.